O transpłciowości bez tabu – WroPRIDE2022

Transpłciowość bywa przedmiotem wielu nieporozumień, wiążą się z nią stereotypy, a niekiedy bywa przedmiotem niezdrowej fascynacji. Frustrujące może być także postrzeganie osób transpłciowych jako zasługujących na współczucie ofiar – podkreślała Maja Heban.

Nie oznacza to bynajmniej, że sytuacja osób trans, szczególnie w takim kraju jak nasz, przedstawia się optymistycznie.

– Spośród wszystkich osób LGBT osoby trans mają najwyższy wskaźnik depresji, najwyższy poziom osamotnienia, są najmniej widoczne w mainstreamie.

Anna Piotr Smarzyński, osoba przewodnicząca Stowarzyszeniu Kultura Równości.

Trwa Wrocławski Festiwal Dumy WroPRIDE 2022

W jego ramach odbyło się spotkanie z Mają Heban  i Antonem Ambroziakiem, zatytułowane „Wszystko co chcielibyście wiedzieć o osobach trans, ale boicie się zapytać”, zorganizowane przez stowarzyszenie Kultura Równości. Rozmowa dotyczyła ich doświadczeń związanych z transpłciowością, tranzycją i polskim systemem medycznym i prawnym. A także tego, jakim językiem należy mówić o transpłciowości, w tym  o problemach, jakie sprawia język polski chociażby w odniesieniu do niebinarności. 

Transpłciowość to stan rozbieżności między tożsamością płciową a płcią określoną w akcie urodzenia. W Polsce brak uregulowania ustawowego dotyczącego procedury uzgodnienia płci. W związku z tym, aby zmienić oznaczenie płci w dokumentach, trzeba podać do sądu swoich rodziców.  

Do tego dochodzi kwestia niebinarności, która staje się w ostatnich latach coraz bardziej widoczna. Istnieją kraje, w których możliwe jest oznaczenie w dokumentach innej płci niż mężczyzna lub kobieta. Polska raczej nieprędko będzie do nich należeć. 

W 2015 r. Andrzej Duda zawetował ustawę o uzgodnieniu płci. Wprowadzała ona odrębną procedurę w tych sprawach i zakładała zrezygnowanie z obowiązku pozywania rodziców. 

Maja i Anton obalali niektóre mity na temat transpłciowości. Na przykład ten, że dysforia płciowa musi objawiać się już we wczesnym dzieciństwie i przejawiać w stereotypowy sposób. 

– Wydaje mi się, że okres dzieciństwa to jest czas, kiedy płeć jest jakimś abstrakcyjnym konceptem. Jeśli się nie jest się wychowywanym w jakiejś superkonserwatywnej kulturze, kiedy ta płeć jest wciskana od maleńkości, to można do etapu okresu dojrzewania żyć w błogiej nieświadomości, że jest jakiś podział na chłopców i dziewczynki – mówi Anton. 

Zgodnie z tytułem spotkania, aktywiści odpowiadali na wszystkie pytania publiczności. Zarówno te dotyczące kwestii politycznych, jak i intymnych. Jedno z nich brzmiało: w jaki sposób operacja korekty płci wpływa na poziom przyjemności w czasie seksu. Okazuje się, że generalnie pozytywnie, choć każda osoba może odbierać to indywidualnie. 

W jaki sposób należy mówić o transpłciowości i osobach transpłciowych? Poniżej kilka porad

– Nie zakładamy z góry, jakiej płci jest dana osoba, szczególnie w przestrzeniach queerowych. Dobrą praktyką jest pytanie o zaimki, których używa. 

– Używamy określenia „płeć przypisana przy urodzeniu”, a nie „płeć biologiczna”. Nie mówimy też o kimś, że jest „biologiczną kobietą/biologicznym mężczyzną”.

– Nie pytamy o detale dotyczące tranzycji i inne intymne szczegóły, zwłaszcza obcych osób. 

– Chcąc powiedzieć o kimś, że nie jest trans, używamy określenia „ciskobieta” czy „cismężczyzna”, a nie np. „normalna kobieta”. 

– Unikamy misgenderingu, czyli mówienia o osobie w formie niezgodnej z jej tożsamością płciową (dlatego warto zapytać o zaimki).

– Nie dopytujemy o poprzednie imię (tzw. deadname), nie prosimy o zdjęcia z dzieciństwa. Jeśli dana osoba będzie chciała, sama nam je pokaże. 

Maja Heban jest transpłciową aktywistką i publicystką, pisała w Noizz i Replice, działa w social mediach, gdzie zajmuje się prostowaniem dezinformacji na temat transpłciowości. Prywatnie jest kocią mamą i graczynką. 

Anton Ambroziak jest niebinarnym transchłopakiem oraz dziennikarzem na stałe związanym z OKO.press, gdzie pisze o edukacji, prawach człowieka i społeczeństwie obywatelskim. Jest laureatem m.in. Pióra Nadziei 2018 i Korony Równości 2019. Współpracuje także z Repliką.