Pięciogwiazdkowy hotel w zabytkowym pałacu Hatzfeldów

Dyskusje na temat pałacu Hatzfeldów trwały kilkanaście lat. W końcu, rok temu Urząd Miejski ogłosił przetarg na kupno działki znajdującej się w ścisłym centrum miasta i stojącego na niej pawilonu wybudowanego w 1774 roku, a następnie zaadaptowanego po II wojnie światowej przez Edmunda Małachowicza. Niedawno miasto sprzedało nieruchomość, a cena wywoławcza wynosiła 37,8 mln zł.

Pawilon stoi w miejscu dawnego pałacu i obejmuje jego ocalałe fragmenty. Przez ostatnie lata mieścił siedzibę Biura Wystaw Artystycznych prezentującą sztukę współczesną. Z uwagi na bardzo zły stan techniczny obiektu, BWA zostało przeniesione do pomieszczeń wystawienniczych na antresoli budynku Dworca Głównego. Tymczasem historyczny już pawilon z częścią frontowej elewacji pałacu pozostał na swoim miejscu, z podstemplowanym portalem, kolumnami wzmocnionymi metalowymi obejmami, opustoszały i czekający na ostateczną decyzję władz miasta.

Nietrudno sobie wyobrazić ile sprzecznych głosów, protestów i kontrowersji wzbudził werdykt mówiący o chęci sprzedaży deweloperowi tego bardzo ważnego dla Wrocławia miejsca. Protestowali artyści, architekci, mieszkańcy dzielnicy, członkowie różnych stowarzyszeń, a nawet niektórzy urzędnicy. Ruszyła lawina spotkań i dyskusji, lokalnych audycji radiowych i telewizyjnych, artykułów w prasie. Spotkali się również konserwatorzy zabytków, by po raz kolejny zabrać głos w tej sprawie, przedstawiając najbardziej obiektywne i zarazem profesjonalne podejście do tematu.

Debata miała miejsce w drugiej połowie września 2020 roku i była jedną z kilku, na których przedstawiane były propozycje, co dalej zrobić z obiektem. Głos zabierali historycy sztuki i architekci – członkowie śląskiego oddziału Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków, jak również urzędnicy – Wojewódzka Konserwator Zabytków i Architekt Miasta. W jednym punkcie wszyscy dyskutanci byli zgodni – obiekt w obecnej formie dłużej nie może istnieć.

Historia pałacu

Konkretne rozwiązanie zaproponował dr hab. Jerzy Kos z Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego. Przypomniał historię pałacu i to, jakie znaczenie miał dla miasta zarówno obiekt, jak i działka, na której został wybudowany. Już w średniowieczu w tym miejscu stał browar księcia brzeskiego, w XVI wieku książęta ziębicko‑oleśniccy zbudowali tam swoją siedzibę. Obiekt był w ciągu stuleci przebudowywany, zmieniał też właścicieli, w końcu został rozebrany, a na jego miejscu, w latach 1765–1774 wybudowano pałac Hatzfeldów. Autorem projektu był Isidor Canevale, francuski architekt mieszkający w Wiedniu.

Wnętrza, jak określił prelegent, skomplikowane i mniej udane, zaprojektował Carl Gotthard Langhans, natomiast godne podziwu były ich dekoracje. Niestety realizacja pałacu trwała długo i nigdy nie została zakończona, choć obiekt funkcjonował prawie 170 lat. W 1802 roku pałac został sprzedany miastu, które stworzyło tam siedzibę władz administracji publicznej — zarządu Rejencji Wrocławskiej.

Był to więc do 1945 roku jeden z najważniejszych budynków w mieście, nie tylko ze względu na lokalizację, format i architekturę, ale też funkcję. Z tego okresu zachowało się co prawda dużo niemieckich zdjęć pokazujących pałacowe wnętrza, ale dokumentacja architektoniczna jest znikoma – istnieją jedynie rysunki elewacji frontowej i bocznej. Kos stwierdził, że bezsensowna jest więc rekonstrukcja całej bryły, zważywszy na brak możliwości finansowych dla tak kosztownego przedsięwzięcia. Wykonalne byłoby ewentualnie odtworzenie fasady, z pozostawieniem do swobodnej aranżacji zarówno reszty bryły i wnętrz, jak i dziedzińca. W opinii Jerzego Kosa najlepszym rozwiązaniem byłoby więc ogłoszenie międzynarodowego konkursu architektonicznego na zagospodarowanie tego, co zostało z pałacu, z zastrzeżeniem, że galeria BWA powinna w obiekcie pozostać.

Odrębne zdanie zaprezentował dr Maciej Małachowicz, architekt i syn projektanta istniejącego pawilonu. Stwierdził, że można albo przywrócić starą formę obiektu, albo dać swobodę architektom, wskutek czego powstanie prawdopodobnie kolejny zły obiekt. Jedynym właściwym wyjściem, według Małachowicza, byłoby w tej sytuacji rzetelne konserwatorskie podejście do tego trudnego tematu. Co ciekawe — to nie historycy sztuki szukali rozwiązania w historycznej formie, ale architekt i to w sytuacji, kiedy już w 1974 roku zostało zaproponowane i zrealizowane coś zgoła odmiennego, wówczas bardzo nowoczesnego, co przetrwało do dzisiaj.

Ostateczna decyzja

W przetargu wzięły udział trzy firmy. Komisja wybrała ofertę Rafin sp. z.o.o w wysokości 37,9 mln zł. Inwestor przedstawił koncepcję architektoniczną, która zakłada rekonstrukcję Pałacu Hatzfeldów ulokowanie w nim 5-cio gwiazdkowego hotelu działającego pod międzynarodową marką. Budynek pałacu Hatzfeldów podlega ochronie konserwatorskiej, a w kwietniu Dolnośląski Wojewódzki Konserwator Zabytków wpisał do rejestru zabytków podziemne i naziemne pozostałości dawnego Pałacu Hatzfeldów. Przetarg ofertowy dotyczył użytkowania wieczystego terenu na okres 99 lat wraz ze sprzedażą znajdującego się na nim budynku. Podobno celem nie było uzyskanie jak największych korzyści finansowych, tylko nadanie nowego charakteru tej części miasta. Dlatego właśnie przetarg ofertowy i poszukiwanie wiarygodnego inwestora, który „będzie musiał rozpocząć zabudowę w ciągu 2 lat od daty nabycia i zakończyć zabudowę w ciągu 4 lat od daty nabycia”, jak zapowiada magistrat.

Fragment opinii komisji: „Koncepcja nowej zabudowy wpisuje się w istniejącą tkankę układu Starego Miasta. Poprzez planowane odtworzenie kubatury dawnego obiektu wraz z przywróceniem zasadniczych cech dawnego Pałacu nowa kubatura obiektu w umiejętny sposób wkomponuje się w zastaną tkankę zabytkową podnosząc rangę tego miejsca poprzez odbudowę, rekonstrukcję Pałacu Hatzfeldów. W ocenie Komisji, biorąc pod uwagę charakter tego miejsca, prestiż lokalizacji i unikalne miejsce na mapie Wrocławia, jest to projekt kompletny zamykający ten obszar Starego Miasta w nawiązaniu do zabytkowej zabudowy. Staje się naturalną kontynuacją historii Wrocławia, oddając ducha temu miejscu, będąc zabudową o wysokiej klasie z walorami historycznymi”.