Czy miasto może wyżywić się samo?

Miejska zieleń to drażliwy temat. Do tego zwykle kojarzy się z roślinnością ozdobną, a nie taką, którą można zjeść. W czasie wykładu Jadalne miasto w Cafe Macondo mogliśmy się przekonać, że istnieją inne rozwiązania.

Śliwy, wiśnie, jabłonie, jeżyny i pigwowce, ale także egzotycznie brzmiące: dereń jadalny, sumak octowy czy mahonia pospolita. Między innymi takie rośliny jadalne rosną dziko we Wrocławiu. 

Przywykliśmy już do tego, że przestrzeń miejska często powstaje kosztem terenów zielonych. W wielu dzielnicach, szczególnie tych nowo powstajacych, panuje „betonoza”, zaś uprawa warzyw i owoców w mieście wydaje się pomysłem z innej epoki. Agnieszka Nowicka i Krzysiek Hendel, doktorantka i student architektury Politechniki Wrocławskiej przekonywali, że nie zawsze tak było. 

Powrót do korzeni

Idea zielonych miast sięga końca XIX wieku. Wtedy w wyniku rewolucji przemysłowej przeludnienie w miastach i zanieczyszczenie powietrza zaczęło stanowić problem dla mieszkańców. Ebenezer Howard stworzył koncepcję miasta-ogrodu, które miało łączyć w sobie zalety mieszkania w mieście i na wsi. Miało gwaratować  z jednej strony dostęp do pracy i rozrywek, a z drugiej bliskość przyrody i świeże powietrze. Inspiracje koncepcją miasta-ogrodu można zobaczyć na przykład na wrocławskim Sępolnie czy katowickim Giszowcu. 

Brak zieleni w miastach prowokuje do prowadzenia partyzantki ogrodniczej. Jako przykład można podać działania aktywistów katowickiej Antyramy czy warszawskiego ruchu Miasto jest Nasze, którzy rozbetonowują ulice czy chodniki, aby sadzić w tych miejscach rośliny. 

Istnieją także całkowicie legalne inicjatywy, takie jak ogrody społeczne. Ich zakładanie we Wrocławiu jest elementem międzynarodowego projektu FoodSHIFT2030, zajmującego się tematyką zrównoważonych źródeł żywności dla miast. 

Ogrody społeczne to przestrzenie zieleni między budynkami, którymi opiekują się mieszkańcy. Mogą być nie tylko miejscem do uprawy warzyw i owoców, ale także służyć do organizacji różnych wydarzeń sprzyjających sąsiedzkiej integracji. We Wrocławiu funkcjonuje Ołbiński ogród otwarty oraz niedawno reaktywowany Nadodrzański ogród społeczny. Warzywa w mieście często sadzi się na podniesionych grządkach w skrzynkach z ziemią, aby zminimalizować ryzyko kontaktu z zanieczyszczoną glebą.

Nie tylko szczaw i miralbelki

W przestrzeni miejskiej można także znaleźć wiele dziko rosnących drzew owocowych i innych roślin jadalnych. Miejsc ich występowania można szukać  m.in. na mapie fallingfruit.org, na której użytkownicy z całego świata oznaczają występowanie ogólnodostępnych jabłoni, jeżyn czy mirabelek. 

Wrocławskim projektem o tej samej tematyce jest Spożywczo Zrównoważona Mapa (SzaMa) – projekt autorstwa grupy młodzieżowej Jadalne Miasto Młodych. 

Mapa obejmuje dzielnice: Ołbin, Nadodrze i Kleczków. Oznaczono na niej punkty, w których można znaleźć żywność wyprodukowaną i przetworzoną w przyjazny dla środowiska sposób. Wyszukamy tu miejsca występowania jadalnych roślin, ogrody społeczne, warzywniaki i targowiska, jadłodzielnie oraz inicjatywy społeczne takie jak Food not Bombs. 

Jak zapewniali Agnieszka i Krzysiek, rosnące w mieście owoce nadają się do zjedzenia i nie przekraczają wymaganych dla żywności norm zanieczyszczeń, za to prawdopodobnie zawierają mniej pestycydów niż te z dyskontu. Na zakończenie spotkania uczestnicy otrzymali nasiona bazylii, sałaty, rzodkiewki, mięty i innych roślin. W przypadku braku dostępu do działki czy ogrodu społecznego można je zasiać w doniczce na balkonie.