Niezależne kadry kultury zachodniej. Startuje 12. AFF

American Film Festival powraca z bogatym programem, w którym znajdą się perły amerykańskiego kina niezależnego. Dwunasta edycja wydarzenia startuje we wtorek 9 listopada, tradycyjnie – we wrocławskich Nowych Horyzontach.

Kino NH działa w naszym mieście od 9 lat, a jego znakiem rozpoznawczym jest Międzynarodowy Festiwal Filmowy oraz repertuar, prezentujący dobre kino środka, festiwalowe hity, kultowe produkcje i rozmaite przeglądy. We wrześniu wrocławski obiekt został laureatem Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej w kategorii „kino“, za „żonglowanie zachwycającym repertuarem oraz całoroczne wyświetlanie ambitnych filmów w ogromnej liczbie sal“. Nagroda została przyznana podczas 46. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni.

Na tegorocznym American Film Festival, po roku częściowego zawieszenia, czekają na nas różnorodne style i gatunki, fabuły i dokumenty, zarówno najnowsze dzieła indie, jak i amerykańska klasyka oraz filmy archiwalne, które w Polsce będą miały swoją premierę. Jednym z ważniejszych wydarzeń AFF-u będzie retrospektywa wczesnej twórczości króla kina niezależnego – Jima Jarmuscha. – Filmy, które chcemy Państwu zaprezentować w tym roku, pochodzą z najważniejszych festiwali światowych oraz amerykańskich, ale i z wyjątkowo silnej reprezentacji filmów zgłoszonych bezpośrednio na festiwal, w tym ukończonych w polskich firmach post-produkcyjnych w rezultacie udziału w programie US in Progress – przekazują organizatorzy. 

Pink Flamingos reż. John Waters

Zobaczymy również dzieła Wesa Andersona, Mike’a Millsa oraz Johna Watersa – buntownika z Baltimore, którego również będziemy mogli spotkać osobiście. Waters odbierze we Wrocławiu nagrodę Indie Star Award, przyznawaną twórcom bezkompromisowo niezależnym, weźmie udział w masterclassie oraz zaprezentuje stand-up. Twórca okrzyknięty „papieżem kampu“, jest jednym z najoryginalniejszych przedstawicieli amerykańskiej kontrkultury, a jego filmy potrafią wywołać jednocześnie szok, obrzydzenie i historyczny śmiech.

Klucz do zrozumienia współczesności

Krótkie przedstawienie tematyczno-informacyjne zacznę jednak od dawki klasyki kina, która pojawi się na AFF obok najnowszych dzieł z tegorocznych festiwali. Klasyka buduje kontekst pomocny do zrozumienia zarówno filmów najnowszych, ale i świata, w którym powstawała – bez znaczenia co by sobą reprezentował (dlatego też nie polecam opowiadania się za „cancel culture“, chyba że wolicie uciekać niż myśleć). Wśród takich smaczków przeszłości znajdziemy 7 wczesnych filmów Jima Jarmuscha (m.in. „Kawa i papierosy“, „Inaczej niż w raju“, „Nieustające wakacje“), które nie tylko stanowią historyczne tło dla amerykańskiego kina najnowszego, lecz pomagają również zrozumieć lata 80. czy 90.

Mystery Train reż. Jim Jarmusch

Podobnie jak pozostałe, nowo odrestaurowane filmy z archiwów, które NH chcą nam przypomnieć – w tym „Chameleon Street“, satyra społeczna z 1989 roku, nazwana niedawno „zagubionym majstersztykiem czarnego kina amerykańskiego” oraz „jednym z bardziej prowokacyjnych i odważnych filmów z USA”, ukazująca jak płynne są w amerykańskim społeczeństwie kategorie rasy czy pochodzenia na przykładzie historii luźno opartej na faktach z życia Williama Douglassa Streeta Jr, słynnego niegdyś naciągacza i oszusta o wielu tożsamościach.

Żart w krainie wyobraźni post-pandemicznej

Naturalnie – pandemia wpłynęła na twórczość każdego sektora artystycznego. Zachowania wywołane czy spotęgowane wirusem obecne są w kilku filmach wyprodukowanych w ostatnim roku i nie zabraknie ich – choć w wersji komediowej czy dramatycznej – w programie AFF. Jednym z filmów najlepiej ujmujących specyfikę relacji na odległość i wykorzystywania technologii w czasie pandemii jest formalnie oszczędny (zrealizowany niemal w całości poprzez aplikację Zoom) „Language Lessons“ w reżyserii oraz z udziałem Natalie Morales, której partneruje Mark Duplass („Siostra twojej siostry“). Dzięki ich kreacjom i świetnemu scenariuszowi, zwyczajne z pozoru lekcje hiszpańskiego online przeradzają się w fascynujący thriller, w którym nie zabrakło charakterystycznego duplassowskiego humoru.

Language Lessons reż. Natalie Morales

Inną oryginalną propozycją, którą znajdziemy na festiwalu, jest „Cryptozoo“ – animacja pełnometrażowa dla dorosłych prezentowana na Berlinale oraz nagrodzona na Sundance laurem za innowacyjność. To drugi film Dasha Shawa i Jane Samborski. – Ta fantasmagoria o mitycznych stworach przetrzymywanych w niezwykłym zoo zabiera nas w niesamowity świat snów, mitów i wytworów wyobraźni, pozwalających przetrwać przyziemne wydarzenia zwyczajnej codzienności, ale i rozwinąć skrzydła imaginacji – piszą Nowe Horyzonty.

Trochę feminizmu i poruszające dokumenty

Silna reprezentacja reżyserek była bardzo widoczna na festiwalu Sundance, skąd przyjedzie „Mayday“, debiut Karren Cinorre, ze świetną Grace Van Patten w roli głównej i epizodycznym wystąpieniem Juliette Lewis. Bohaterka filmu przenosi się do świata utopijnego matriarchatu, przywodzącego na myśl Narnię, ale i wyspę z „Władcy much“. Za stronę wizualną tego feministycznego projektu odpowiedzialny jest Sam Levy, operator „Wendy i Lucy“ czy „Frances Ha“ oraz Aleksandra Staszko – odpowiedzialna za kostiumy filmów „Zimna Wojna“ i „Obywatel Jones“ .

Kolejny tytuł, którym chwalą się organizatorzy to „Ludi“ w reżyserii debiutanta Edsona Jeana. – Film odkryliśmy dla naszych widzów przez program US in Progress, dzięki któremu projekt uzyskał ostateczną postać z pomocą polskiej firmy Fixafilm. „Ludi“ to pozornie prosta historia pielęgniarki z Haiti, młodej emigrantki we wrogim środowisku Miami, zainspirowana doświadczeniami matki reżysera. Całość ujmuje bezpretensjonalnością i jednocześnie porusza prostym obrazem życia codziennego ciężko pracujących kobiet-emigrantek, dając jednak wytchnienie dzięki subtelnemu humorowi – komentują twórcy festiwalu.

Mayday reż. Karren Cinorre

Wśród reprezentacji dokumentalnej pojawi się m.in. „Who We Are: A Chronicle of Racism in America“ w reżyserii Emily i Sarah Kunstler. Produkcja jest bogato ilustrowanym archiwaliami wykładem nagrodzonym jako najlepszy dokument na festiwalach w Austin i Seattle. Zawiera wybuchową dawkę informacji o relacjach rasowych we współczesnej Ameryce, a cała narracja niesiona jest poprzez emocjonalne opowieści o osobistych doświadczeniach czarnoskórego historyka, Jeffreya Robinsona.

Temat odkrywania przeszłości własnej grupy etnicznej i powrotu do korzeni pojawia się także w „The Sleeping Negro“ Skinnera Myersa, której bohater postanawia „wyrwać się z »oków«, jakie narzuciły mu wychowanie, edukacja i uwewnętrznione uprzedzenia rasowe“. Film jest czarną (nomen omen) komedią i wydaje się, że taki temat emocjonalnego i duchowego wyzwolenia staje się motywem przewodnim wielu współczesnych filmów z USA i będzie zauważalny w programie AFF.

The Sleeping Negro reż. Skinner Myers

12. American Film Festival we wrocławskich Nowych Horyzontach startuje 9 listopada, a z początkiem grudnia rozpocznie się jego online’owa część. Pełny program stacjonarnej części festiwalu wraz z kalendarium seansów i opisami filmów można znaleźć na stronie wydarzenia.