Wrocław i upalne temperatury – [Komentarz]

Coraz gorętsze lata i kolejne fale upałów to pewnik naszej przyszłości. Żyjąc w miastach, które często stają się wyspami ciepła, musimy znaleźć sposób na nauczenie się funkcjonowania w takiej rzeczywistości. Które obiekty zatrzymują więcej ciepła? Współczesne projekty - czy uwzględniają one zmiany klimatyczne i upały? Jak walczyć o chłodniejszą okolicę? Zapytaliśmy o to architektów i architektki SRDK Architekci Studio Śródka

„Które obiekty zatrzymują więcej ciepła?” odpowiadam „Te, które nie stosują się do poniższych wskazań”

arch. Małgorzata Hendrich-Żugaj / SRDK Architekci Studio Śródka: Całe zagospodarowanie przestrzeni wpływa na nagrzewanie i odczuwanie temperatury. Wszystkie elementy przestrzeni miejskiej wpływają na termiczną rzeczywistość, w której żyjemy. Budynki, drogi, komunikacja, źródła energii, infrastruktura, rzeki i zbiorniki wodne, rośliny i inne. Pamiętajmy, że zabudowa odzwierciedla zmiany cywilizacyjne i nasz sposób życia, więc to my jesteśmy inicjatorem, a także odbiorcą efektów.

Projektowanie nowych obiektów powinno uwzględniać nie tylko bieżące potrzeby oraz obowiązujące dziś normy. Większość projektowanych przez nas obiektów ma nas przeżyć.

Skoro mają służyć nie tylko zaspokojeniu bieżących potrzeb powinny estymować także przyszłe. Wiemy, że łatwiej jest ogrzać nowoprojektowany budynek niż sprawić, że będzie on dobrze funkcjonował w warunkach letnich upałów. I to jest wyzwanie długoterminowe.

Równie ważna jest zieleń niska – zwłaszcza gatunki dobrane do warunków i nie wymagające dodatkowej pielęgnacji – oraz wertykalna. Projektowaniu dróg i ścieżek rowerowych powinno także towarzyszyć myślenie o upalnych miesiącach. Jeśli zmienimy sposób myślenia o ich projektowaniu, powrócą szpalery drzew, które dają cień biegaczom i rowerzystom, ale także powodują, że jezdnie się nie nagrzewają powodując płyniecie asfaltu.

Kolejnym ważnym aspektem pozwalającym uniknąć przegrzewania się miasta, jest minimalizowanie utwardzonych nieprzepuszczalnych powierzchni. Szczególnie zagrożone są historyczne centra miast, w których udział powierzchni uszczelnionych dochodzi do 80-90%.

Projektowanie ścieżek, dróg, placów i parkingów przepuszczających wodę deszczową daje szansę na jej zagospodarowania w obrębie nieruchomości. Polecane jest retencjonowanie wody deszczowej, projektowanie ogrodów deszczowych, powrót do rowów gromadzących wodę, obniżonych trawników i klombów, gdzie wodolubne rośliny kumulują wodę, oddając ją po upalnym dniu i poprawiając wilgotność powietrza wokół. Wprowadzenie cieków wodnych, zbiorników odparowujących i wzbogacenie założeń architektonicznych o zbiorniki wodne zbawiennie wpływa na samopoczucie ludzi, a stanowi miejsce do życia dla fauny i flory.

Dachy i elewacje budynków powinny być jasne, aby odbijać jak najwięcej promieni słonecznych. Tymczasem na naszych dachach dominuje czarna dachówka lub – o zgrozo – czarna papa! O czarnych bryłach biurowców w centrum miasta nie wspominając.

Nagrzewanie się tych powierzchni powoduje, że promieniowanie cieplne jest też oddawane miastu, co potęguje odczuwanie gorąca.

W mieście – oprócz placów i arterii pozbawionych cienia – miejscami szczególnej troski powinny być przystanki komunikacji zbiorowej. Zlokalizowane przy ulicach, zazwyczaj na nieosłoniętej przestrzeni stanowią zagrożenie termiczne zwłaszcza dla osób starszych.

Upowszechnienie zielonych przystanków pokrytych pnączami i dachami z warstwą rozchodników, które nie wymagają szczególnej pielęgnacji przyniosłoby dużą ulgę użytkownikom przestrzeni miejskiej.

Wpływ na przegrzewanie się miasta ma bardzo wiele czynników. Brak zieleni – szczególnie wysokiej – w przestrzeniach centrów miast, nieprzepuszczalne nawierzchnie oraz unikanie retencjonowania wody deszczowej w realizacjach nowoprojektowanych osiedli mieszkaniowych należy do pilnych kwestii urbanistyki oraz architektury miast i miasteczek.

Czy przy projektowaniu budynków/dzielnic/placów bierze się pod uwagę temperaturę i słońce?

arch. Piotr Surmiak / SRDK Architekci Studio Śródka: Każdy architekt podczas projektowania uwzględnia położenie budynków w stosunku do stron świata, otaczającej je zabudowy, infrastruktury oraz istniejącej roślinności. Musi zadbać o właściwie oświetlenie pomieszczeń, a także cienie jakie będą rzucały nowe, czy rozbudowywane obiekty. Uwzględnia przy tym ruch słońca i zmianę długości cieni oraz ich przesuwające się w ciągu dnia granice tak, aby nie zasłaniać słońca innym budynkom. Bierze też pod uwagę nagrzewanie się pomieszczeń od światła wpadającego do pomieszczeń i może odpowiednio zmieniać wielkość czy położenie okien, a także zastosować elementy ograniczające wpływ światła na temperaturę panującą w pomieszczeniach. Służą do tego różnego rodzaju przysłony, rolety, żaluzje czy szyby ograniczające przenikanie promieniowania cieplnego przez okna. Również stosowane powszechnie na ścianach i dachach materiały izolacyjne ograniczają nagrzewanie się budynków. W naszym klimacie dotychczas stosowało się je przede wszystkim po to, aby ograniczyć w zimie wychładzanie się pomieszczeń. 

Odpowiednie ustawienie budynku, wprowadzenie odpowiednio ukształtowanej bryły oraz zastosowanie różnego rodzaju elementów dodatkowych może skutecznie zmniejszyć nagrzewanie się pomieszczeń w lecie oraz ich wychładzanie w zimie.

Można pomóc z gorącem za pomocą kurtyn wodnych, parasoli, etc. Czy są jakieś narzędzia do walki z gorącem, z których można korzystać już w fazie projektowania budynku/placu? Jakie one są?

arch. Beata Szulgowska-Burzyńska / SRDK Architekci Studio Śródka: Obecnie mamy cały arsenał możliwości walki z przegrzewaniem się budynków i terenów przy obiektach budowlanych. Ważne jest, że już na etapie projektowania, dzięki pracy na modelu trójwymiarowym, możemy wykonać dokładną symulację nasłonecznienia. Pozwala to zdiagnozować, które obszary są najbardziej narażone na przegrzanie i już na etapie projektowania wdrożyć odpowiednie rozwiązania. Podstawowym sposobem jest stosowanie materiałów wykończeniowych o podwyższonych parametrach izolacyjnych i okien np. ze specjalną powłoką odbijającą promienie słoneczne.

Nowoczesne szkło przeciwsłoneczne ogranicza niepożądane zyski ciepła bez ograniczania ilości światła jakie wpada do pomieszczenia. Podobną funkcję mogą spełnić folie przeciwsłoneczne, które możemy nakleić na szyby. Następnie możemy dodać wszelkiego rodzaju elementy zacieniające, najlepiej ruchome i koniecznie zewnętrzne – żaluzje, rolety, markizy, trejaże, okiennice. Wspaniałym wyborem jest dodanie zieleni na ścianach i na dachach budynku. Nie tylko zabezpiecza ona budynek przed przegrzaniem (oraz wychłodzeniem) o kilka stopni, ale także pozwala zatrzymać na dłużej wodę, która w wysokiej temperaturze odparowuje i chłodzi otoczenie.

 

Zieleń jest również najlepszym sposobem obniżania temperatury wokół budynków. 

 

To chyba wiedzą już wszyscy. Jeśli nie ma możliwości posadzenie drzew, doskonale sprawdzą się rośliny pnące na podporach. Warto w taki sposób zacieniać nie tylko deptaki, ale i miejsca postojowe dla samochodów, altany śmietnikowe, boksy na rowery. Warto wprowadzić możliwość tymczasowego zacieniania placów zabaw np. poprzez żagle. Elementy małej architektury, które powinny się zacząć znajdować w miejscach publicznych są również kraniki z wodą do picia dla ludzi, dodatkowo niezbędne są też poidła z których mogą skorzystać zwierzęta.

Na koniec warto wspomnieć o kolorach, one też mają wpływ na temperaturę. W miejscach narażonych na przegrzanie powinniśmy unikać ciemnych barw, za to biel, beże sprawdzą się doskonale. Tu sprawdza się doskonale naturalny kamień, który wolniej się nagrzewa, ale też wolniej oddaje ciepło.